Ontwikkelingen in het sociaal domein
Het sociaal domein staat voor een aantal grote uitdagingen. Bekend zijn de signalen over de kwaliteit van de zorg, maar ook de financiële houdbaarheid en de personele capaciteit baren zorgen. Hiervoor zijn op landelijk niveau diverse maatregelen bedacht die regionaal en lokaal uitgewerkt moeten worden. Specifiek worden genoemd: het Integraal Zorg Akkoord (IZA), het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), Het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO), de Hervormingsagenda Jeugd, het toekomstscenario kind- en gezinsbescherming en de doordecentralisatie van beschermd wonen.
Een rode draad in al deze maatregelen is de cruciale rol van sterke lokale teams. Deze teams staan (letterlijk) dichtbij de inwoners en werken vanuit verschillende disciplines samen en niet alleen gericht op de ondersteuningsvrager maar op diens hele omgeving (systeemgericht).
Naast de lokale teams is er een belangrijke rol weggelegd voor een sterke sociale basis. Die bestaat met name uit voorzieningen die bevorderen dat inwoners elkaar meer gaan ontmoeten, meer oog voor elkaar hebben en gezond leven, bewegen, en vitaliteit bevorderen. Deze elementen komen dan ook allemaal terug in de nieuwe visie op het sociaal domein. Alleen op deze manier zullen we in staat zijn om de genoemde uitdagingen van oplossingen te voorzien en ondersteuning en zorg op het vereiste niveau te krijgen en tegelijkertijd financieel houdbaar en praktisch uitvoerbaar te houden. Vanwege de samenhang tussen alle genoemde plannen, programma’s en agenda’s zullen we in de begroting 2025 - en daarna ook nog in de kadernota 2026 - concrete voorstellen aan uw raad doen. Voorstellen waarvan wij overtuigd zijn dat die in onderlinge samenhang het meest bijdragen aan wat in onze gemeente nodig is en die tevens bijdragen aan het terugdringen van het uitgavenniveau. Wij zullen deze voorstellen voorzien van een set indicatoren aan de hand waarvan u samen met ons de effectiviteit ervan kunt blijven volgen. Hervormingsagenda Jeugd en Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming
Landelijk is de hervormingsagenda Jeugd vastgesteld en deze wordt regionaal en lokaal uitgewerkt in een uitvoeringsagenda. Regionaal en lokaal werken we aan de uitvoering en het vormgeven van het Toekomstscenario. Leidende principes voor beiden zijn: zorg dicht(er)bij, hulp bieden aan het hele gezinssysteem (0-100), sterke lokale toegang, professionals en het lokale team werken met elkaar samen, normaliseren waar dat kan. Voor Zevenaar betekent dit dat wij doorgaan op de ingeslagen weg. Ook in 2024 starten wij een groot aantal pilots met als beoogd resultaat het versterken van het voorveld en sociale basis. Gedurende de pilot worden de resultaten zo goed als mogelijk gemeten en bij een positief resultaat wordt de werkwijze voortgezet.
In 2023 is het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) gestart. In 2024 wordt, samen met onze sociale partners, verder vormgegeven aan projecten en impulsen om integraal te werken aan onze sociale basis, gezondheid, sport en bewegen. Vanaf het moment dat de plannen voor 2024 gereed zijn, wordt er nagedacht over de invulling voor 2025. De intentie is om eind 2024 een goed beeld te hebben wat er voor 2025 op stapel staat. In 2025 moeten de eerste evaluaties over de inzet van 2024 gerealiseerd zijn om de afweging te maken wat binnen Zevenaar een toegevoegde waarde ligt en waar niet.
Naast het GALA is in 2023 ook het Integraal ZorgAkkoord (IZA) gestart. De benodigde veranderingen om de hervormingsagenda in te vullen zijn niet te behalen op lokaal niveau, daar hebben we de regio voor nodig. In 2024 gaan we verder met het verstevigen van de regionale structuur om de gezamenlijke projecten te realiseren. Gemeente Zevenaar pakt hierin een aanwezige rol om de samenwerking te bevorderen. Over de ontwikkelingen omtrent GALA en IZA is uw raad in mei meegenomen via een Raadsinformatie brief. Preventieve voorzieningen voor ouders en kinderen
Geïndiceerde jeugdzorg is niet altijd nodig, ondersteuning vanuit een voorliggende voorziening voor ouders en kinderen kan dan voldoende zijn. Investeren in deze voorzieningen is nu belangrijk, denkt u aan het maatschappelijk werk op school en het jongerenwerk en bijeenkomsten voor ouders waarin ze handvatten krijgen voor de opvoeding en tips en handvatten aan elkaar geven. Participatiewet in Balans
Het wetsvoorstel Participatiewet in balans is, na instemming door de ministerraad, in februari 2024 voor advies naar de Raad van State gestuurd.
Participatiewet in balans beschrijft maatregelen die op korte termijn een stap in de goede richting zetten (spoor 1) en maatregelen die pas op langere termijn realiseerbaar zijn en waarbij ook naast de Participatiewet naar sociale zekerheid in bredere zin wordt gekeken (spoor 2). Spoor 3 versterkt de vakkundigheid in de uitvoering van de Participatiewet. Als uitwerking op het wetsvoorstel worden in de drie kamerbrieven een aantal concrete beleidsmaatregelen voorgesteld die in 2024 zouden kunnen ingaan. Re-integratieverordening
De raad besluit in het tweede kwartaal van 2024 over het al dan niet instemmen met de re-integratieverordening Participatiewet 2024. Landelijk is onder de noemer van “Breed Offensief” een aantal wijzigingen doorgevoerd in de Participatiewet. Het doel van Breed Offensief is om zowel voor werkgevers als voor werknemers die op grond van de Participatiewet ondersteund worden (bijvoorbeeld met een loonkostensubsidie) de transparantie te vergroten. Om dit te bereiken, moeten gemeenten zowel het ondersteuningsaanbod als de administratieve processen explicieter in de Re-integratieverordening vastleggen. Daarom zal onze gemeentelijke Re-integratieverordening aangepast moeten worden. Wet Wams
De wet Wams biedt de juridische grondslag om de noodzakelijke persoonsgegevens domeinoverstijgend te delen, te verzamelen en te verwerken. Dit zal de gemeente de mogelijkheid bieden mensen en gezinnen met meervoudige problematiek die ondersteuning nodig hebben vanuit verschillende wetetn en/of andere domeinen te kunnen helpen. De wet Wams is in september 2023 controversieel verklaard, hierdoor is nog niet bekend wanneer het wetsvoorstel wordt behandeld en eventueel in werking treedt. Wij houden u op de hoogte over de ontwikkelingen van deze wet. Preventie discriminatie
Om discriminatie tegen te gaan krijgt de gemeente vanaf 2024 een structurele decentralisatie-uitkering. Dit volgt hierna jaarlijks. Vizier adviseert de gemeente over het inzetten van de middelen binnen de gemeente. De inzet van de middelen vanaf 2025 volgt in de meerjarenbegroting. Buurtbemiddeling vanaf 2025
Bij burenruzies en andere conflicten in de buurt kunnen inwoners onafhankelijke hulp van buurtbemiddeling door Rijnstad inschakelen. Door de inzet van onafhankelijke bemiddelaars kan een juridische rechtsgang voorkomen worden en lopen conflicten niet verder uit de hand. Voor de buurtbemiddeling werkt de gemeente samen met gemeenten Duiven en Westervoort en de woningcorporaties die daar actief zijn. De inwoners kunnen zelfstandig buurtbemiddeling inschakelen, maar worden ook actief doorverwezen door de woningcorporaties. Het aantal zaken voor buurtbemiddeling groeit, en daarom zijn er meer kosten op de coördinatietaken. Ook wordt verkend welke rol buurtbemiddeling in preventie kan spelen, dit kan mogelijk in de toekomst investeringen vragen. Schuldhulpverlening vanaf 2024
Het ministerie van SZW heeft samen met de VNG, NVVK en Divosa gewerkt aan een verbeterplan om de kwaliteit van schuldhulpverlening per gemeente te waarborgen. Dit verbeterplan bestaat uit de basisdienstverlening. In de basisdienstverlening worden verschillende elementen beschreven.
Het doel van de basisdienstverlening is om het aantal schuldregelingen jaarlijks te verdubbelen. Indien het aantal schuldregelingen op geleidelijke schaal wordt verdubbeld, is de verwachting dat de kabinetsdoelstelling om het aantal huishouden met problematische schulden te halveren per 2030 dichterbij komt. Met het aanbieden van de elementen van basisdienstverlening worden de verschillen tussen gemeenten ten opzichte van bereik en aanbod verkleind. Er is aandacht voor het bieden van sneller perspectief en de verbetering van de kwaliteit van begeleiding en nazorg. Naast de implementatie van de basisdienstverlening zijn er ook twee maatregelen in de gehele schuldhulp keten geïdentificeerd die mogelijk een bijdrage leveren aan het vergroten van het aantal schuldregelingen. Hier wordt nog nader onderzoek naar gedaan. De eerste maatregel heeft betrekking op het verbeteren van de samenwerking tussen de gemeentelijke schuldhulpverlening en het schuldenbewind. De tweede maatregel heeft betrekking op het organiseren van een landelijk meldpunt schulden.
Gemeenten ontvangen al middelen voor het vormgeven van schuldhulpverlening.
Aanvullend hierop stelt het Rijk vanuit de Aanpak geldzorgen armoede en schulden structureel € 40 miljoen beschikbaar voor dienstverlening bij gemeenten vanaf 2024. Minimabeleid
Het Centraal Planbureau waarschuwde het kabinet in augustus 2023 dat de armoede verder zou toenemen als er niet opnieuw maatregelen zouden worden genomen om de laagste inkomens te ondersteunen. De ingrepen in de huurtoeslag en het kindgebonden budget zorgen ervoor dat hun koopkracht in 2024 hier en daar een bescheiden plusje kent. Het Nibud heeft aangegeven dat de koopkracht voor een alleenstaande met bijstand in 2024 daalt met 4,3 procent. Minima-effectrapportage
Onderzoek door het Nibud naar het gemeentelijk minimabeleid in Zevenaar laat zien dat alle huishoudtypen kunnen rondkomen. De verschillen tussen huishoudtypen zijn echter wel groot waardoor een heroverweging van de regelingen en de mate van ondersteuning gewenst is. Daarnaast dient te worden opgemerkt dat het onderzoek een papieren werkelijkheid betreft. In het onderzoek wordt ervan uitgegaan dat inwoners gebruik maken van de regelingen waar recht op bestaat. Om ervoor te zorgen dat inwoners datgene krijgen om hun bestaan zeker te stellen, is het terugdringen van niet gebruik van belang. Terugdringen niet gebruik
Voor het terugdringen van het niet gebruik kan voor wat betreft de individuele inkomenstoeslag (en andere minimaregelingen) worden gekeken naar de gemeente Utrecht, waar deze toeslag ambtshalve wordt verstrekt. Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van de plannen van het kabinet omtrent het terugdringen van niet gebruik. Het kabinet wil het mogelijk maken dat gemeenten, UWV en SVB mensen actief gaan wijzen op uitkeringen en voorzieningen waar zij mogelijk recht op hebben. Het kabinet wil zo het gebruik van regelingen bevorderen en de bestaanszekerheid vergroten. Asiel en opvang
Vanuit het rijk krijgt de gemeente drie taakstellingen voor opvang en huisvesting: asielzoekers, statushouders en Oekraïense ontheemden. Het beroep op opvang en huisvesting voor deze drie groepen neemt toe. Met de inwerkingtreding van de spreidingswet wordt het realiseren van deze taakstellingen op de Provinciale Regie Tafel (PRT) geagendeerd en besproken. Het is mogelijk om de drie taakstellingen met de regiogemeenten op het niveau van Midden-Gelderland en de Liemers uit te wisselen. De kosten die gepaard gaan met de uitvoering van de spreidingswet hebben de komende jaren ook gevolgen voor de begroting van de gemeente.
In verband met deze drie taakstellingen moet er een integrale afweging worden gemaakt over de opvang en huisvesting van deze groepen. De verschillende taakstellingen vragen om meer ambtelijke inzet van de gemeente en de woningcorporaties. Door het tekort aan woningen moeten we gezamenlijk kijken naar alternatieve woonvormen zoals flexwonen en deelwonen. De opvang en huisvesting van de doelgroepen en de alternatieve woonvormen hebben gevolgen voor de druk op bijvoorbeeld de gezondheidszorg, het onderwijs en leefbaarheid. Dit heeft ook gevolgen voor de caseload van onze partnerorganisaties zoals de RSD.
Door de taakstelling voor de huisvesting van de statushouders stijgt het aantal inburgeraars ook. De bijdrage van het rijk voor de onderwijsroutes stijgt mee met het aantal inburgeraars. De bijdrage van het rijk voor de uitvoeringskosten echter niet. Dit betekent dat er meer formatie en structurele middelen nodig zijn voor de uitvoering van de inburgering. Hierbij is de gedachte dat hoe meer we investeren in goede inburgering en toeleiding naar (betaald) werk, hoe minder mensen op termijn afhankelijk worden van een uitkering of inkomensondersteunende maatregelen. Opvang Oekraïners
De oorlog in Oekraïne duurt voort. Er is nog geen duidelijkheid over toekomstscenario's op nationaal en Europees niveau. De verwachting is dat de taakstelling alleen maar zal stijgen de komende jaren. Naarmate de oorlog langer voortduurt komt de vraag naar meer duurzame vormen opvang en huisvesting aan de orde. Maatschappelijke ondersteuning en welzijn
De druk op het systeem van zorg en ondersteuning wordt steeds groter vanwege toenemende complexiteit, verzwaring van problematiek, verdere decentralisaties vanuit de rijksoverheid, kostenstijgingen en capaciteitsproblemen. Dit maakt de noodzaak voor een versterking van het voorliggende veld en sociale basis van de samenleving urgent. Door een sterke sociale basis kunnen inwoners meer zelf. Daardoor kunnen zorgprofessionals zich richten op die situaties die om specifieke deskundigheid vragen. De versterking van het voorliggend veld vraagt om investeringen in bestaande en/of nieuw op te zetten algemene voorzieningen, zoals maatschappelijk werk en opbouwwerk. Zo kunnen met kortdurende ondersteuning inwoners vaak weer verder en erger wordt voorkomen. We actualiseren ons beleid en (delen van de) inkoop maatschappelijke ondersteuning zodat we die inwoners die een maatwerkoplossing nodig hebben, goed en efficiënt(er) kunnen ondersteunen. | 